Στο «φως» θησαυρός με έργα διάσημων καλλιτεχνών

 ΒΡΕΘΗΚΑΝ ΣΤΟΙΒΑΓΜΕΝΑ ΣΕ ΑΠΟΘΗΚΗ ΤΟΥ ΙΚΥ

Ενα μικρό θησαυρό ανακάλυψε το Ιδρυμα Κρατικών Υποτροφιών παραπεταμένο και στοιβαγμένο σε μια αποθήκη του. Ολοι τον είχαν ξεχάσει και κανείς δεν είχε εκτιμήσει την αξία του. Ηταν 600 πίνακες ζωγραφικής που άρχισαν να «καταφθάνουν» στο ίδρυμα από το 1951. Τι πίνακες ήταν αυτοί;

 

 Πίνακας της Μαριλίτσας Βλαχάκη του 1992. Πάνω αριστερά, έργο του Αλκιβιάδη Κύρκου του 1997 και δεξιά, πίνακας του Παναγιώτη Μπελντέκου του 1995

Tα έργα νεαρών ζωγράφων που είχαν πάρει υποτροφία, για να σπουδάσουν και είχαν την υποχρέωση όταν ολοκληρώσουν τις σπουδές να δωρίσουν ένα πρωτότυπο έργο τους στο ίδρυμα, ένα έμπρακτο ευχαριστώ δηλαδή για τη βοήθεια, που είχαν δεχτεί.

Ετσι με τα... 

χρόνια κάθε υπότροφος έκανε τη δωρεά του και σιγά σιγά μαζεύτηκαν εκατοντάδες έργα τα οποία στοιβάζονταν σε αποθήκη χωρίς κανείς όμως να τα καταγράφει ή να μεριμνά για να μην καταστραφούν. Και όμως ανάμεσα σε αυτά τα έργα υπήρχαν πίνακες των Δ. Μυταρά, Παναγιώτη Τέτση, Αχιλλέα Αϊβάζογλου, Στέφανου Ρόκου, Κώστα Τσόκλη, Ανδρέα Κοντέλλη, Θεόκριτου Παπαδόπουλου, Μαριλίτσας Βλαχάκη, Αλκιβιάδη Κύρκου και άλλων νεότερων ζωγράφων.

Φέτος η νέα πρόεδρος του ΙΚΥ, κ. Εφη Μπάσδρα, έμαθε για την ύπαρξή τους και αποφάσισε να τα αξιοποιήσει. «Μου είπαν οι εργαζόμενοι ότι είχαμε έργα ζωγραφικής τα οποία ήταν στοιβαγμένα σε κάποιο κτίριο, χωρίς να έχουν καταγραφεί. Πήραμε μια απόφοιτη της Σχολής Καλών Τεχνών μαζί με έναν υπάλληλο του υπουργείου Πολιτισμού, οι οποίοι τα κατέγραψαν και τα στοιχειοθέτησαν», λέει η πρόεδρος του ΙΚΥ στο «Εθνος» και συμπληρώνει: Kαλέσαμε και τρεις καθηγητές από Σχολές Καλών Τεχνών, οι οποίοι τα έβαλαν σε χρονολογική σειρά και από τους 600 πίνακες φτιάξαμε μια συλλογή 40 έργων τα οποία τα εκθέσαμε σε συνεργασία με το ίδρυμα της Βουλής με τον τίτλο «Ζωγράφισα το μέλλον μου». Για μας αποτελούν πολιτιστική κληρονομιά και είναι σημαντικό ότι πριν από 60 χρόνια η Πολιτεία σε μια δύσκολη εποχή για την Ελλάδα έδινε λεφτά για να στηρίξει τους Ελληνες καλλιτέχνες. Τώρα η έκθεση αυτή θα περιοδεύσει σε ολόκληρη την Ελλάδα και στόχος μας είναι να στεγαστεί μόνιμα σε κάποιο μουσείο, όπως αυτό της Σύγχρονης Τέχνης.

Εργο του Αλκιβιάδη Κύρκου του 1997

Οι εξετάσεις
Εκτός από τα έργα που οι υπότροφοι πρόσφεραν στο ΙΚΥ όταν τέλειωναν τις σπουδές, το ίδρυμα βρήκε και αξιοποιεί και τα έργα στα οποία διαγωνίζονταν οι υποψήφιοι ώστε να πάρουν την υποτροφία. Οι εξετάσεις ζωγραφικής περιλάμβαναν άσκηση με χρώμα ή, εναλλακτικά, δημιουργία έργου τριών διαστάσεων με ελεύθερη επιλογή υλικών και τεχνοτροπίας. Η εξέταση διαρκούσε 5 τετράωρα μέσα στα οποία οι υποψήφιοι καλούνταν να επιδείξουν τη σχεδιαστική τους ικανότητα, τις γνώσεις τους, ταχύτητα στην εκτέλεση αλλά και φαντασία. Τα επιλεγμένα έργα, ζωγραφικά -προσωπογραφίες, ασκήσεις με μοντέλο, αφηρημένες συνθέσεις, νεκρές φύσεις, σπουδές για θεατρικά κοστούμια-, γλυπτικά και χαρακτικά, παρουσιάζονται ως μια πρώτη προσπάθεια παρουσίασης της πλούσιας συλλογής του ΙΚΥ, αναδεικνύοντας ταυτόχρονα το έμπρακτο ενδιαφέρον της Πολιτείας για τη στήριξη των επιστημών και των τεχνών αλλά και την προαγωγή του πολιτισμού και της παιδείας.

Πίνακας του Παναγιώτη Μπελντέκου του 1995



Διάσημοι ζωγράφοι
Με υποτροφία από το ΙΚΥ συμπλήρωσαν τις σπουδές τους πολλοί Ελληνες ζωγράφοι, οι οποίοι αργότερα μεγαλούργησαν και έγιναν ευρέως γνωστοί, όπως ο Μυταράς, ο Τέτσης, ο Τσόκλης, ο Ρόκος, η Μαριλίτσα Βλαχάκη, Κοντέλλης, Αϊβάζογλου κ.ά. Mε υποτροφία από το ΙΚΥ έκανε τις σπουδές της και η γνωστή ζωγράφος Ελένη Πασχαλίδου - Ζογγολοπούλου (Κωνσταντινούπολη 1909 - Αθήνα 1991) της Γενιάς του '30 και σύζυγος του γλύπτη Γιώργου Ζογγολόπουλου.

Το 1928 η Ελένη Ζογγολοπούλου γράφεται στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας και ξεκινά τις σπουδές της στη ζωγραφική φοιτώντας στο εργαστήριο του Κωνσταντίνου Παρθένη. Το 1953 ως υπότροφος του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών συνεχίζει τις σπουδές της στη ζωγραφική και ειδικότερα στη νωπογραφία, στην Academia di Belle Arti στη Φλωρεντία. Εργα της υπάρχουν σε πολλές ιδιωτικές και δημόσιες συλλογές στην Ελλάδα, Ευρώπη, τις ΗΠΑ και στο Ισραήλ.

Πάνω, έργο της Λήδας Πάττα του 2005.

ΙΔΡΥΜΑ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΥΠΟΤΡΟΦΙΩΝ
Στήριξη των τεχνών και των επιστημών

Εμπνευστής του ιδρύματος το 1951 ο τότε υπουργός Παιδείας Γεώργιος Παπανδρέου. Μέχρι και σήμερα υλοποιεί πλήθος προγραμμάτων ενίσχυσης φοιτητών, ερευνητών, καλλιτεχνών κ.ά.

Το Ιδρυμα Κρατικών Υποτροφιών (ΙΚΥ) αποτελεί χαρακτηριστική έκφραση του ενδιαφέροντος της Πολιτείας για τη στήριξη των επιστημών και των τεχνών στην Ελλάδα. Από το 1951, οπότε και ιδρύεται με τον αναγκαστικό νόμο 1825 (ΦΕΚ Α/150/28.5.1951), προκηρύσσει και υλοποιεί πλήθος προγραμμάτων για υποτροφίες μέσω των οποίων ενισχύονται οικονομικά, μαθητές, φοιτητές, επιστήμονες, ερευνητές και καλλιτέχνες.

Η νέα πρόεδρος του ΙΚΥ Εφη Μπάσδρα με τη συνδρομή του υπουργείου Πολιτισμού κατέγραψε, αρχειοθέτησε και προέβαλε σε έκθεση τα «ξεχασμένα» έργα των καλλιτεχνών

Με παρότρυνση του τότε υπουργού Παιδείας Γεωργίου Παπανδρέου και εμπνευστή της σύστασης του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών, τα πρώτα διοικητικά συμβούλια του ΙΚΥ έστρεψαν την προσοχή τους στις Καλές Τέχνες, θεωρώντας τις ανώτερες μορφές έκφρασης πολιτισμού. Η στήριξη των υποτρόφων, πέρα από την προσωπική εξέλιξη των καλλιτεχνών, ωφελούσε έμμεσα την κοινωνία και βοηθούσε στην προαγωγή του πολιτισμού και της παιδείας. Η χορήγηση υποτροφιών με τη διαδικασία του διαγωνισμού διήρκεσε από το 1951 περίπου έως και το 2010.

Μέσα σε 5 τετράωρα οι υποψήφιοι που εξετάζονταν στη χρήση του χρώματος ή τη δημιουργία τρισδιάστατου έργου με ελεύθερη επιλογή υλικών και τεχνοτροπίας, καλούνταν να επιδείξουν σχεδιαστική ικανότητα, γνώσεις, ταχύτητα εκτέλεσης και φαντασία. Με αντίστοιχο τρόπο εξετάζονταν και οι υποψήφιοι στη γλυπτική και τη χαρακτική. Μετά την ολοκλήρωση των σπουδών του, ο καλλιτέχνης υπότροφος εξωτερικού ή εσωτερικού όφειλε να καταθέσει υπέρ της πινακοθήκης του ΙΚΥ ένα πρωτότυπο ενυπόγραφο έργο του.

Ο Γεώργιος Παπανδρέου ανακοινώνει το 1951 την έναρξη λειτουργίας του ΙΚΥ

Το σύνολο των έργων που συγκεντρώθηκαν με αυτόν τον τρόπο για μεγάλο χρονικό διάστημα παρέμενε στα αρχεία του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών. Με πρωτοβουλία και προσωπική επιμέλεια της όλης διαδικασίας της προέδρου του παρόντος διοικητικού συμβουλίου του ΙΚΥ, κυρίας Εφης Μπάσδρα, καθώς και τη συνδρομή του υπουργείου Πολιτισμού, το υλικό καταγράφηκε, αρχειοθετήθηκε και μέρος του προβλήθηκε σε έκθεση που στήριξε το Ιδρυμα της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία, που προσφέρθηκε να συνδιοργανώσει την έκθεση αυτή στον Εκθεσιακό του Χώρο.

Η έκθεση ανέδειξε μέρος της συλλογής των καλλιτεχνικών έργων των υποτρόφων του ΙΚΥ και παρουσιάστηκαν επιλεγμένα έργα, ζωγραφικά, γλυπτικά και χαρακτικά, καθώς και σπουδές για θεατρικά κοστούμια. Η επιλογή, που πραγματοποιήθηκε με τη συμβολή εκπροσώπων ανωτάτων σχολών καλών τεχνών της Ελλάδας και της Βιβλιοθήκης της Βουλής των Ελλήνων, δεν έγινε με μόνο κριτήριο την καλλιτεχνική αξία των έργων, καθώς έμφαση δόθηκε και στα διαφορετικά υφολογικά χαρακτηριστικά, την κατάσταση διατήρησης, καθώς και στο έτος λήψης υποτροφίας, προκειμένου να καλυφθεί μια όσο το δυνατόν μεγαλύτερη χρονική περίοδος.

ΝΙΚΟΛΙΤΣΑ ΤΡΙΓΚΑ
ΦΩΤΟ ΧΑΡΗΣ ΓΚΙΚΑΣ